Q1. Chapter 15.2. Phi thương bất phú

Trong triều đình của nhà họ Lý, các văn quan phụ việc cho Hoàng đế hầu hết đều tập hợp trong những cơ quan gọi là Tam sảnh. Tam sảnh bao gồm Thượng thư sảnh, Tru·ng t·hư sảnh và Môn hạ sảnh. Thượng thư sảnh thì gồm các chức Thượng thư các bộ lo nội vụ và Viên ngoại lang lo việc đối ngoại, họ là những người tham mưu, cố vấn cho nhà vua về việc chính sách. Tru·ng t·hư sảnh thì bao gồm các chức Thị lang, là những người phụ tá cho Thượng thư và lo việc ghi chép chính sách được vua và Thượng thư sảnh quyết để ban hành văn bản. Môn hạ sảnh thì gồm các quan hành khiển, những nội nhân, chi hậu, nội thị thái giám, những người sẽ thi hành hoặc truyền lệnh thi hành các chính sách đã quyết đó. Nhà họ Nguyễn nhìn qua đã thấy một vị Thái úy, một tướng quân và đến năm vị Thượng thư, đủ biết thế lực gia tộc là lớn đến thế nào.

Nguyễn Khánh rảo bước tiến vào Đại Sảnh Đường. Hắn chắp hai tay lên khẽ gật đầu vái cái đầu tiên là trước chủ tọa Nguyễn Quang Lợi từ xa rồi từng bước từng bước vừa đi vừa vái những người còn lại của Nguyễn Gia trong sảnh, tất cả những người dự tiệc cũng đều chắp tay lên đáp lễ Khánh. Quan Thái úy Nguyễn Quang Lợi nở một nụ cười trên chòm râu quanh miệng được cắt tỉa cẩn thận cất tiếng:

- Quốc gia đại sự trăm công ngàn việc mà quan Khâm sai vẫn hạ cố tới dự bữa tiệc của nhà, thật đáng quý thật đáng quý.

Khánh nhẹ nhàng tiến tới phía trước bàn chủ tọa, vẫn giữ tay khẽ gật với chủ tọa rồi quay xuống các bàn phía dưới dõng dạc nói:

- Nếu không phải chuyện quốc gia đại sự, thì làm gì còn việc gì quan trọng hơn ngày lễ tổ tông của gia tộc, thưa anh trưởng, thưa các chú bác anh em. Việc quan gia không thể từ nan nên không thể thu xếp đến dự đúng giờ, Khánh tôi xin được tạ lỗi với cả tông tộc.

Thái úy mỉm cười đỡ lời:

- Không không, việc nước là việc tối quan trọng, việc nhà không có yến này thì sẽ có yến khác, quan Khâm sai nào có lỗi cho đâu mà phải tạ lỗi. Thôi mời Định Thắng tướng quân an vị.

- Không, không cần phải tạ lỗi gì đâu.

Đám đông phía dưới xôn xao.

Khánh khẽ gật đầu vái một vái nữa rồi an vị vào bàn của mình. Thái úy Nguyễn Quang Lợi lúc này mới nhìn xuống phía dưới, đưa mắt đảo quanh một lượt rồi lại đưa tay với lấy chiếc bình gốm tráng men ngà và tô men nâu có hình Nhạc thần đầu người mình chim Khẩn Na La đặt giữa bàn tiệc với đầy sơn hào hải vị được bày biện tinh tế trên những bộ bát đĩa tráng men lục cực kỳ mỹ lệ. Thái úy nhẹ nhàng rót rượu từ trong bình ra một chén gốm men trắng ánh xanh rồi đưa lên trước mặt và nói :



- Thưa các chú bác anh em trong dòng tộc, nhân ngày họ Nguyễn chúng ta cùng triều đình vượt qua đại nạn, lại đóng góp công lao không nhỏ, nhờ phúc đức của tổ tiên nên con cháu trong nhà đều được thăng quan tiến chức. Hôm nay Lợi tôi xin phép đại diện cho gia tộc tổ chức một buổi lễ yến nho nhỏ, trước là để báo công và cảm tạ với tổ tông, sau là để bày tỏ sự cảm kích và tri ân đối với sự đồng lòng ủng hộ, nhất tâm đoàn kết của mọi người trong tộc. Chúc cho tiền đồ của nhà họ Nguyễn sẽ ngày một tươi sáng hơn.

Đám người đều đồng loạt nâng ly, đồng thanh hô lớn :

- Tiền đồ tươi sáng hơn.

Nguyễn Quang Lợi dơ tay lên mời mọc và nói.

- Mời các chú bác anh em cứ ăn uống tự nhiên.

Rượu được vài tuần, Thái úy lại cất tiếng:

- Hôm nay vừa là ngày vui, vừa là dịp gặp gỡ để anh em trong tộc họ giúp đỡ hỗ trợ cho nhau. Vậy nên mọi người hôm nay, ai có đề xuất gì, có ý kiến gì, hay điều gì còn băn khoăn thì cứ lấy chiếc đũa gõ nhẹ nhẹ lên thành bát cơm để lên phát biểu, nếu có thể hỗ trợ được gì, Lợi tôi và các bậc chú bác hết sức sẵn lòng. Còn như có ý kiến hay giúp gia tộc hưng thịnh, vận hạn hanh thông hơn thì cũng xin hãy cứ giãi bày để tất cả mọi người cùng bàn bạc.

Đám người ở dưới nghe thấy thì quay sang nhìn nhau rồi ngước lên bàn chủ tọa, tiếng nói cười huyên náo vơi dần. Kể ra cả tông tộc đều đã được thăng quan tiến chức hết rồi, tất cả ai ai cũng đã phần nào phấn khởi trong dạ nhưng cũng không giấu được sự hiếu kỳ cũng như quan tâm tới những ý kiến chung của gia tộc, những ý kiến rất có thể có ảnh hưởng rất lớn tới quan lộ của họ sau này. Bỗng một tiếng keng keng của cây đũa gõ vào bát từ phía những bàn sát trên chủ tọa, nhìn ra thì là tiếng gõ xin phát biểu từ vị trí của Thượng thư sảnh Viên ngoại lang Nguyễn Viết Thân trẻ tuổi.

Chủ tọa nhìn sang và nói:

- Xin mời Viên ngoại lang tân nhiêm phát biểu ý kiến.



Nguyễn Viết Thân ngồi tại chỗ chắp tay lên vái chủ tọa và những người trong sảnh rồi nói:

- Thưa chú bác anh em dòng họ Nguyễn, Thân tôi đương nhiệm chức Viên ngoại lang, một chức vụ mang tính truyền thống rất cao của nhà họ Nguyễn. Nhà chúng ta đều đã cùng nhau lần lượt lãnh chức này trải dài đã cả mấy đời vua. Công việc là sẽ sang phương Bắc kết hòa hiếu kèm thêm giao dịch thương mại. Nay tiện có các bậc tiền bối Viên ngoại lang đi trước ở đây, Thân xin được các chú bác chỉ dạy thêm cho bởi lẽ các anh em tộc họ sau có muốn nhẹ bước vào vị trí thì cũng cần có hiểu biết trước. Vả lại Thân tôi cũng sắp sang sứ phương Bắc, được các chú bác dặn dò thì cũng được yên tâm hơn.

Chủ tọa nhìn về phía Viên ngoại lang kỳ cựu là Nguyễn Đạo Thanh và nói:

- Điều này xin để chú Nguyễn Đạo Thanh giảng giải cho các cháu. Trong nhà họ Nguyễn, về tuổi tác cũng như kinh nghiệm chẳng ai có thể sánh bằng chú Thanh, thỉnh chú.

Mọi con mắt giờ hướng sang chỗ ngồi của người có vai vế lớn nhất trong tộc là Nguyễn Đạo Thanh. Ông gật gật rồi từ tốn vuốt chỏm râu đã ngả sang màu bạc của mình, từ tốn nói:

- Nói chung. Về đồ đạc triều cống thì cũng vẫn trân châu, vàng bạc, hương trầm, lụa là gấm vóc, chim thú quý hiếm như bao đời, cái này thì chắc không phải nhắc đến, giấy tờ tấu sớ đều đã biên cả. Thế nhưng kể từ năm Thuận Thiên thứ năm, ba năm trước khi ta sang sứ lần đầu tiên thì còn có một món hàng quan trọng đặc biệt nữa mà nhà Tống rất rất quan tâm.

Nguyễn Đạo Thanh dừng lại một lúc rồi nói tiếp:

- Đó là ngựa, đặc biệt là ngựa Đặc Ma, thứ mà nhờ có những trận đánh của Dực Thánh Vương, Đại Cồ Việt bỗng sở hữu một số lượng rất lớn.

Lại dừng lại một lát, ông chú đảo mắt nhìn cả sảnh một lượt rồi nói tiếp:

- Phương Bắc chưa bao giờ khát ngựa như bây giờ. Mười sáu châu Yên Vân, vựa ngựa của nhà Tống nay đều đã thuộc về Đại Liêu, hành lang Hà Tây thì rơi vào tay Tây Hạ, mà Liêu Hạ thì chưa bao giờ thôi mong muốn kiểm soát và hạn chế kỵ binh của Đại Tống. Cho nên cứ dắt ngựa lên là dẫu có công khai hay bí mật, nhà Tống sẽ mua bằng hết, thậm chí mua giá cao. Những đoàn ngoại giao cứ dắt ngựa lên thì đều được nhà Tống đối xử trọng thị, đi đến nơi về đến chốn, khi về còn mang theo cả mấy xe vàng bạc cùng những thứ đồ đạc mua từ phương Bắc về để làm thương mại.



Nguyễn Viết Thân lúc này cũng nói:

- Sắp tới cháu đi cũng sẽ mang theo đoàn cả trăm con ngựa để biếu Đại Tống. Chắc là cũng sẽ được trọng thị lắm.

Khẽ gật đầu, Đạo Thanh nói tiếp:

- Trọng thì thì tất nhiên, nhưng ta nghĩ Thân lần này đi phương Bắc sẽ mang nhiều ngựa hơn, có cái là sẽ mang một cách bí mật thôi, chứ trăm con ngựa theo ghi chép chính thức chưa chắc là đủ, ngày xưa ta cũng vậy.

Viết Thân nhướn mày gật đầu đầy chăm chú và nói:

- À vậy ra còn có cả bí mật vận chuyển nữa, giờ cháu mới được thông. Chắc là để tránh sự nhòm ngó của nhà Liêu, nhà Hạ.

Đạo Thanh gật đầy trả lời:

- Chính xác, rất nhanh nhạy. Tai mắt Liêu, Hạ giờ phủ kín cả Trung Nguyên, cũng giống như tai mắt của Đại Cồ Việt ta.

Nói tới đây, cả sảnh cười ồ lên. Đạo Thanh nói tiếp:

- Những Bạc dịch trường giờ giá ngựa đã tăng vun v·út nhờ sức mua của các thương nhân từ Quảng Châu nhưng là các thương nhân của nhà Tống, hay nhà Hạ, nhà Liêu thì không ai dám chắc, có cả những thương nhân nước này nhưng lại ăn mặc như nước kia nên lại càng khó lường. Vì vậy buôn bán ở Bạc dịch trường là số lẻ thôi. Còn đoàn sứ giả mới là mang số lượng lớn qua đường Kinh Hồ vào thẳng Biện Kinh. Trên đường đi sẽ có những trạm bí mật được nhà Tống báo trước để giao dịch dần số ngựa. Nhà Tống cũng muốn giữ bí mật quân lực của mình.

Viết Thân nhìu mày hỏi lại:

- Nhưng nếu lộ lọt thông tin cho Liêu, Hạ thì hai nước đó liệu có động thái gì với đám ngựa và sứ thần không thưa chú?